براساس آخرین خبرها، گارتنر و IDC، دو موسسه‌ی تحقیقات بازار که معمولا گزارش برآورد عرضهی سیستم‌های کامپیوتری (PC) را به بازار جهانی ارائه می‌دهند؛ نه‌تنها از داده‌های نادرستی برای برآورد خود استفاده کرده‌اند، بلکه از این آمار نادرست، نتیجه‌گیری‌های نادرستی گرفته و تصویری اشتباه از وضعیت بازار ترسیم کرده‌اند.
این اولین بار نیست که این دو موسسه‌ی تحقیقات بازار، چنین اشتباهی را مرتکب می‌شوند. آمار منتشرشده از سوی اپل در مورد فروش سیستم‌های مک، عدم صحت اطلاعات آماری گارتنر و IDC را فاش کرده است. از آنجایی که اپل دیگر قصد ندارد به‌صورت رسمی آمار فروش خود را منتشر کند؛ بی‌شک چنین برآوردهایی از سوی موسسات و شرکت‌های شخص ثالث می‌تواند اشتباه و گمراه‌کننده باشد.
در اواسط ماه اکتبر، گارتنر و IDC، هر کدام گزارش آماری دقیقی از حجم عرضهی سیستم‌های کامپیوتری در بازارهای جهانی منتشر کردند. در اطلاعات آماری منتشرشده، جزئیات فروش و آمار دقیق ۵ شرکت بزرگ تولید‌کننده‌ی سیستم‌های کامپیوتری به تصویر کشیده شد. از میان تولیدکنندگان سیستم‌های کامپیوتری فهرست‌شده در گزارش گارتنر و IDC، هیچ‌کدام به‌غیر از اپل، اطلاعات قابل تایید خود را در مورد حجم فروش منتشر نمی‌کنند. با انتشار آمار عرضهی سیستم‌های مک به بازار توسط اپل، معلوم شد که هر دو موسسه‌ی تحقیقات بازار گارتنر و IDC اطلاعات نادرستی را منتشر کرده بودند.
گارتنر برآورد کرده بود که اپل در فصل سوم ۲۰۱۸ موفق به فروش ۴.۹۲۸ میلیون سیستم مک شده است. این در حالی است که IDC در گزارشی به موازات گزارش گارتنر، برآورد کرده بود اپل در همان بازه‌ی زمانی موفق به فروش ۴.۷۶۲ میلیون دستگاه مک شده است. تفاوت آمار ارائه‌شده توسط گارتنر و IDC در حدود ۱۶۶ هزار سیستم مک است. اما آمار فروش واقعی اپل در سه‌ماهه‌ی سوم سال ۲۰۱۸ که به‌صورت رسمی منتشر شد، خبر از فروش ۵.۳ میلیون دستگاه مک میدهد. این بدان معنی است که درصد خطای تخمین‌های شرکت‌های شخص ثالث بیش از خطای صدک دو رقمی است.
گارتنر و IDC، موسسات تحقیقات بازار شناخته‌شده‌ای هستند و به‌عنوان منبعی که برآوردهای فروش بازار را مطرح می‌کنند، مورد توجه هستند. این دو موسسه، نتایج برآوردهای خود را به‌صورت مستقل از بازار فروش واقعی، مصرف‌کنندگان یا افراد درگیر در حوزه‌ی کسب‌وکار ارائه می‌دهند. اما اعداد و ارقام مربوط به عرضهی محصولات، حتی اگر بتوان صحیح‌بودن آن‌ها را تایید کرد؛ باز هم آماری گمراه‌کننده هستند؛ زیرا آمار ارائه‌شده از طریق این کانال‌های ارائه‌دهده‌ی آمار فروش، سهم واقعی بازار را منعکس نمی‌کنند.
براساس چنین اطلاعاتی، ممکن است شرکتی که حجم بیشتری از محصولات خود را به بازار عرضه می‌کند ولی نمی‌تواند محصول خود را در بازار بفروشد؛ در ظاهر وضعیت بهتری نسبت به شرکت دیگری دارد که با مدیریت بهتر در توزیع محصولات خود به بازار، می‌تواند آنچه به بازار عرضه کرده است را بفروشد.
اما در مورد اپل و آمار ارائه‌شده از سوی این دو موسسه، مساله فقط آمار اشتباه ارائه‌شده نیست. گارتنر در گزارش خود اعلام کرد که سهم بازار اپل در فروش سیستم‌های کامپیوتری به‌شکل قابل‌توجهی کاهش یافته است. گارتنر تاکید کرد عرضهی سیستم‌های مک به بازار در مقایسه با همین بازه‌ی زمانی در سال گذشته، در حدود ۸.۵ درصد کاهش یافته است. این آمار در حالی مطرح می‌شود که آمار فروش سیستم‌های مک اپل در سه‌ماهه‌ی سوم ۲۰۱۸ و سه‌ماهه‌ی سوم ۲۰۱۷ بدون تغییر و در حدود ۵.۴ میلیون دستگاه ثابت مانده؛ در اصل باید بگوییم که سهم بازار اپل اتفاقا افزایش هم یافته است. به‌جرات می‌توان گفت که کلیه‌ی اطلاعات ارائه‌شده توسط گارتنر در مورد اپل، اشتباه محض بوده‌اند.
IDC نیز اعلام کرد که سهم بازار اپل و میزان فروش این شرکت به‌شکل چشمگيری کاهش يافته است و کاهش ۱۱.۶ درصدی را برای اپل رقم زده که این آمار خبر از بدترین شرایط برای یکی از ۵ شرکت بزرگ جهان در عرضهی سیستم‌های کامپیوتری میدهد. IDC در بیانیه‌ای مطبوعاتی به‌صورت شفاف اعلام کرد:
اپل فصل سوم را با قرارگیری در جایگاه پنجم جدول فروش به پایان می‌رساند و با افت ۱۱ درصدی سهم بازار، عملکردی ضعیف‌تر از بقیه‌ی شرکت‌ها نشان میدهد.
برآوردهای ارائه‌شده از سوی IDC نیز همانند آمار ارائه‌شده از سوی گارتنر اشتباه محض بوده‌اند.
اگر فرض کنیم که گارتنر اشتباه کرده است، اپل با فروش ۵.۳ میلیون سیستم مک در رتبه‌ی چهارم پرفروش‌ترین شرکت‌ها و در مقامی بالاتر از ایسر قرار می‌گیرد. علاوه بر این، باید در نظر داشته باشیم که حجم فروش اپل با ضریب دو رقمی کاهش پیدا نکرده و در بازار کلی عملکردی ضعیفی نداشته است. IDC نیز برآورد کرده بود که حجم عرضهی اپل در حدود ۰.۹ درصد کاهش یافته است. Gartner و IDC در ارائه‌ی آمار گزراش‌های خود اشتباه نکرده بودند؛ این دو موسسه اطلاعات درستی از وضعیت بازار نداشتند.
اشتباهاتی که در مورد سیستم مک مطرح شد
واقعیت این است که هر دو موسسه تحقیقات بازار یعنی گارتنر و IDC گزارش‌های اشتباهی در مورد حجم فروش سیستم مک اپل ارائه داده‌اند. اپل در هر فصل، گزارش فروش خود را منتشر می‌کند و همین اطلاعات آماری به تحلیل‌گران بازار کمک می‌کند تا بتوانند در صورت لزوم، وضعیت پیش‌بینی‌های خود را بازار اصلاح کنند. سایر تولیدکنندگان سیستم‌های کامپیوتری چنین آماری را در مورد میزان فروش خود منتشر نمی‌کنند. در نتیجه هیچ راهی برای تایید یا رد تخمین‌های آماری ارائه‌شده از سوی موسسات تحقیقاتی بازار برای بررسی صحت یا سقم ادعای آن‌ها وجود ندارد.
از آنجایی که برآوردهای آماری گارتنر و IDC اشتباه در مورد حجم عرضهی سیستم‌های مک به بازار اشتباه بوده است، در نتیجه اطلاعات آماری آن‌ها در مورد تعداد سیستم‌های کامپیوتری نیز می‌تواند غیرقابل اعتماد باشد. البته از سال ۲۰۱۹ میلادی، اپل دیگر قصد ندارد آمار فروش محصولات خود از جمله سیستم‌های مک و آیپد را منتشر کند. در نتیجه، تنها منبع اطلاعاتی که می‌تواند تخمین‌های موسسات تحقیقاتی بازار را تایید کند، دیگر در دسترس نخواهند بود. البته نمی‌توانیم اپل را برای اتخاذ چنین تصمیمی محکوم کنیم؛ جهت‌گیری و وضعیت بازار در هر فصل از نظر سهم بازار و میزان رشد فروش، تبدیل به علامت سوالی بزرگ خواهد شد. از آنجایی که گارتنر و IDC پیش از این اطلاعات غیرقابل اعتمادی را به بازار عرضه کرده‌اند، معلوم نیست باز هم اطلاعات نادرستی را ارائه دهند. IDC بدون ارائه‌ی مستنداتی واقعی، یک‌بار پیش‌بینی کرده بود که سهم ویندوزفون تا سال ۲۰۲۱ به صفر درصد برسد. همچنین در پیش‌بینی دیگری IDC اعلام کرد که سهم بازار ویندوزفون در سال ۲۰۲۰ به ۰.۱ درصد خواهد رسید.
حتی اگر حدس و گمانه‌زنی‌های گارتنر و IDC نیز قابل‌اعتماد نباشد؛ کاملا واضح است که بازار سیستم‌های کامپیوتر در حال رشد نیست. پیشتر نیز گفته شده بود که بازار کامپیوترهای شخصی همچنان رو به افول است. گارتنر و IDC در دهه‌‌ی اخیر اطلاعات کژحوزه‌بندی (Gerrymandered) منتشر کرده‌اند. این دو موسسه طوری وانمود کرده‌اند که اینطور به‌نظر برسد که فروش تبلت‌ها (خصوصا آیپدهای اپل) تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای در فروش سیستم‌های کامپیوتری ایجاد نکرد‌ه‌اند.
هر دو موسسه‌ی تحقیقاتی بازار، آیپد را نوعی سیستم کامپیوتری نمی‌دانند؛ در حالی که خیلی بالا و پایین کردند تا بقیه‌ی دستگاه‌ها را تحت لوای سیستم کامپیوتری قرار بدهند. برخی از گزارش‌های اولیه‌ی منتشرشده از سوی این دو موسسه، Windows Tablet PC را به‌عنوان سیستم کامپیوتری درنظر گرفته و در مورد تبلت/ نوت‌بوک جدید جداپذیر سرفیس مایکروسافت هنوز به اتفاق‌نظر رسید‌ه‌اند که این سیستم PC است یا خیر.
گارتنر این دستگاه را PC می‌داند ولی کروم‌بوک یا آیپد را نوعی PC نمی‌داند. در حالی که IDC اعلام کرده که در آمار ارائه‌شده‌ی این موسسه شامل تبلت‌های یا سرورهای x86 نمی‌شود و توضیح نامفهومی را ارائه داده است: «تبلت‌های جداشونده و تبلت‌های Slate به‌عنوان بخشی از Personal Computing Device Tracker هستند که در اطلاعات آماری گزارش مد نظر قرار نگرفته‌اند».
فریب دادن اذهان عمومی
با توجه به آنچه مطرح شد، برآوردهای گارتنر در مورد آمار فروش سرفیس اشتباه است و در نتیجه اعلام جایگاه پنجم در حوزه‌ی فروش PC با فروش بیش از ۶۰۲ هزار دستگاه در عرض سه ماه، آمار درستی نیست. با فروش بیش از نیم میلیون دستگاه در عرض سه‌ماه، باید انتظار داشته باشیم که این شرکت در حوزه‌ی فروش PC جایگاه خوبی داشته باشد. این آمار در حالی منتشر می‌شود که آمار فروش دستگاه‌های دیگر از جمله کروم‌بوک با فروش ۱۲ هزار دستگاه و فروش میلیون‌ها آیپد در سطح جهان در آمار گارتنر گنجانده نشده است.
گارتنر اعلام کرد که فروش سرفیس مایکروسافت در آمریکا رشد خوبی خواهد داشت و برآورد کرده بود که مایکروسافت می‌تواند بیش از ۱۱ هزار دستگاه سرفیس بیشتر از سه‌ماه‌ی مشابه در سال قبل دستگاه سرفیس بفروشد. اما هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای در مورد علت مشخص کردن رقم ۱۱ هزار دستگاه از سوی گارتنر معلوم نشد. به‌وضوح مشخص است که گارتنر سیستم‌های مک را که می‌توانند فروش بالایی داشته باشد در این تخمین به‌حساب نیاورده است. در واقع، اطلاعات آماری گارتنر در مورد فروش بیش از نیم میلیون دستگاه مک در سطح جهان درست نبوده و میزان فروش Surface PC بیش از این تعداد در آمریکا است.
داده‌های اشتباه و نتیجه‌گیری‌های نادرست
باوجودی که آمار ارائه‌شده توسط هر دو موسسه‌ی تحقیقات بازار از اساس اشتباه بوده‌اند؛ اما همین آمار باعث جهت‌گیری اشتباه بازار و شرکت‌های خصوصی شده است و بسیاری از وبلاگ‌های فناوری از همین داده‌های اشتباه استفاده کرده‌اند و آن را منتشر کرده‌اند.
تام وارن از وب‌سایت Verge در مقاله‌ی خود در مورد سرفیس مایکروسافت و تلاش‌های این شرکت برای رسیدن به موقعیت خوبی از نظر فروش در بازار جهانی مقاله‌ای نوشت. مایکروسافت با افزایش فروش ۴۰۰ درصدی می‌تواند ایسر و ایسوس را از دور ۵ شرکت با فروش بیشتر خارج کند و خودش را به جایگاه بهتری در رتبه‌بندی فروش برساند. سرفیس مایکروسافت در تمام سال‌های فروش خود نتوانسته است آمار فروش بیش از یک میلیون دستگاه را از آن خود کند. هر کسی که درباره‌ی صنعت سیستم‌های کامپیوتری اطلاعات داشته باشد می‌تواند برآوردهای اشتباه گارتنر و IDC را متوجه شود. باید به این داده‌ها با دیده شک و تردید نگاه کرد.
البته وارن در مقاله‌ی خود، خیلی ساده واقعیت‌های غیرقابل انکاری را در مورد داده‌های آماری گارتنر و IDC مطرح کرده است و با همین بهانه توانسته توضیحاتی در مورد برآورد آمار فروش تبلت‌های مبتنی بر سیستم عامل ویندوز و کروم‌بوک‌ها به‌صورت جداگانه ارائه دهد. البته وارن توضیحی در مورد علت و چگونگی تاثیر فروش این محصولات بر فروش سیستم عامل مک ارائه نکرده است. باید در نظر داشته باشیم که اپل، تبلت مبتنی بر سیستم عامل ویندوز به بازار عرضه نمی‌کند و Verge نیز نسبت به این موضوع آگاه است.
وارن در مورد فروش ۶۰۲ هزار دستگاه مک در آمریکا توضیحی نداده است و تنها به این بسنده کرده که اگر مایکروسافت بتواند در فروش سرفیس موفق باشد جزو پنج شرکت بزرگ عرضه کننده‌ی سیستم‌های کامپیوتری جهان می‌شود. وارن در مقاله‌ی خود به آمار فروش اپل اشاره‌ای نمی‌کند و تمرکز مقاله بر فروش سرفیس مایکروسافت قرار دارد. با داده‌های اشتباهی که بدین شکل منتشر می‌شوند، نتیجه‌گیری‌های اشتباهی هم صورت می‌گیرد و باعث می‌شود در مورد جایگاه سایر شرکت‌ها از جمله اچ‌پی، لنوو، ایسر، ایسوس و بقیه‌ی شرکت‌های تولید‌کننده‌ی سیستم‌های کامپیوتری نیز با دیده‌ی شک و تردید نگاه کنیم.
برآوردهای اشتباهی که در مورد اپل در این فصل و حتی در گذشته مطرح‌شده است، می‌تواند یک روال کلی موسسات تحقیقات بازار را نشان دهد. در طول چند سال گذشته فروش سیستم‌های مک اپل ممکن است کاهش یافته باشد، ولی نباید این نکته را فراموش کنیم که اپل موفق به‌فروش میلیون‌ها آیپد شده؛ محصولی که بی‌تردید تأثیر رقابتی بر فروش سیستم‌های کامپیوتر ایجاد کرده است.
اشتباهات تکراری گارتنر و IDC
گارتنر و IDC پیش از این نیز آمارهای اولیه‌ای منتشر کرده بودند که با حجم فروش واقعی اپل در تضاد بوده‌اند. هر دو موسسه برآوردهای خودشان را برمبنای بازار خرده‌فروشی همچون بازار آمریکا استخراج کرده‌اند که اپل جزئیات آن را مطرح نکرده است. سالها است که اپل میزان فروش محصولات هر بخش خود اعم از سیستم‌های مک، آیپد و غیره و حجم فروش کلی را در بازارهای منطقه‌ای و درآمد حاصل از آن‌ها را مشخص می‌کند. البته اپل میزان فروش هر محصول خاص را در هر بازار، به‌صورت مشخص ارائه نمی‌دهد.
هر دو موسسه‌ی تحقیقات بازار، اعلام کرده بودند که میزان فروش سیستم عامل مک اپل در آمریکا هر سال رو به کاهش است. اما اپل اعلام کرد که افزایش فروش دو رقمی در ایالات متحده و سایر بازارهای جهانی داشته؛ البته، اگر این دو موسسه سعی نمی‌کردند تا تبلت‌های اپل را از آمار فروش سیستم‌های PC حذف کنند و آیپد اپل را در محاسبات خود درنظر می‌گرفتند، بی‌شک اپل بزرگترین تولید‌کننده‌ی سیستم‌های رایانه‌ی در سراسر جهان می‌شد. با وجودی که رسانه‌ها خبر از کاهش فروش آیپدهای اپل در بازار جهانی از سال ۲۰۱۴ می‌دهند، ولی اپل همچنان در هر فصل آمار میلیونی فروش تبلت‌های خود را منتشر می‌کند.
در فصل دوم سال، اپل موفق به فروش ۱۱.۵ میلیون دستگاه شد و توانست فروش بیشتری نسبت به سامسونگ، لنوو و هواوی داشته باشد که بر اساس اعلام IDC سه فروشنده‌ی بزرگ بعدی بازار هستند. برخی موسسات تحقیقات بازار، حجم فروش آیپد را از آمار فروش PC تفکیک می‌کنند. البته IDC بعد از مدت‌ها بالاخره تایید کرد که آیپد اپل بدون شک در بازار تبلت، پیشروی بقیه‌ی تبلت‌های بازار است.
Canalys یکی دیگر از موسسات تحقیقاتی بازار در گزارش‌های آماری خود، تبلت را از سیستم PC تفکیک نمی‌کند و آیپد را نیز در همین دسته در نظر می‌گیرد. در فصل اول سال۲۰۱۴ میلادی، کانالیس اعلام کرد که اپل بزرگترین فروشنده‌ی سیستم‌های رایانه‌ای جهان است که لنوو در رتبه‌ی دوم، و اچ‌پی، سامسونگ و دل نیز در رتبه‌ی سوم فروش جهانی بازار سیستم‌های کامپیوتری قرار دارند و در حدود نیمی از کل سیستم‌های کامپیوتری را (غیر از تلفن هوشمند و آیپاد) به‌فروش می‌رسانند.
تیم کوک، مدیر عامل اپل در آخرین رویداد اپل اعلام کرد که میزان فروش آیپد اپل در هر سال بیشتر از سایر تولیدکنندگان سیستم‌های کامپیوتری و نوت‌بوک است. اما اطلاعات منعکس‌شده از سوی دو موسسه‌ی تحقیقات بازار، تصویری متفاوت از واقعیت را نمایش می دهد. افرادی که با چنین اطلاعات آماری روبرو می‌شوند باید بدانند که این اطلاعات صادقانه منتشر نشده‌اند و صحیح نیستند.